Tasavvufî gelenekte varlık dünyasının, irfana ermenin, ahlâkî güzelliklere bürünmenin yolu ilahi isimlerin tecellisine ermektir. Kur’ân-ı Kerim’de geçen Allah’ın 99 isminin hakikatini beyan çabası müfessir, mütekellim ve mutasavvıfların mensur ve manzum eserler yazmıştır. Allah’ın isimleriyle isimlenmeyi, ilahi isimlerin hakikatiyle ahlaklanmayı, ilahi isimlerin tecellisiyle hayatı güzelleştirmeyi inceleyen isimlerden biri de Darendeli Osman Hulusi Efendi’dir. Dîvân-ı Hulûsî-i Darendevî'de bizlere ilahi isimlerin rahmet yağmurundan beslenme nasihatlerinde bulunmaktadır.
Osman Hulusi Efendi şerefli, onurlu, seçkin ve saygın bir ömür sürmenin yolunu ilahi isimleri öğrenme ve yaşama çabası olarak öğütlemektedir. Allah’tan uzaklaştıkça insanlık esaret ve karanlığa mahkûm olmakta, kulluk kalitesi artan insanlar ise özgürlüğün tadına varmaktadırlar. İlahi isimlerin anlam katmanı insan hayatında yetkin konuma geldiğinde kul huzur iklimine kavuşmaktadır.
Hulusi Efendi’nin Dîvân’ı baştan sonra Lafza-yı Celâli’n yâdından ibarettir. Allah isminin hem lafız ve hem de mana bakımından sadece ve sadece Yüce Yaratıcı'nın adına tahsis edildiğinden bahsetmektedir. Allah isminin lafz-ı câmi’ olduğunu vurgularken, bütün güzel isimlerin anlamlarını kendisinde toplayan toplayıcı isim olduğuna dikkat çekmektedir.
Osman Hulûsi Efendi¸ Dîvan'ında sekiz defa¸ esmânın tâcı olan “Allah” ismine yer vermektedir. İnsanın fıtratına uygun hareketle Allah'a ulaşabileceğini belirtmektedir.
Hulûsî kim ki kendinde şuhûd eyledi Allâh'ı
O cân erdi visâle bulduğu yârin visâlidir.
beytiyle Hakk’ı kendinde müşahede ettiğini söyleyen Hulusi Efendi, Hakk’a vuslat için can verdikçe Hakk’ın vuslatına erdiğini belirtmektedir. Mutlak Güzel’i görenler, ilahi kemâli temaşa edenler ve ilahi tecellileri seyre dalanlar ballar balını bulmanın tadına varırlar. Bizleri Allah’ın zâtını düşünmekten sakındıran Peygamber Efendimiz Allah’ın isim, sıfat ve fiillerine dikkat kesilmemizi istemektedir. Allah’ın adına meftun olanlar O’nunla hayat bulmak, O’nun nuruyla aydınlanmak ve O’nun uğrunda can feda kılmanın derdinde olurlar.
Allah’ın azametine, kudretine, yüceliğine ve ulviyetine meftun olan Osman Hulusi Efendi Allah’ın şanına hürmetini şu şekilde dile getirmektedir:
Her büyüklüğe layık Sensin Yüce Allah'ım
Bize lütf u kerem et gündüz gece Allah'ım.
Hakk’a yakarışı o kadar içli ve o kadar bağrı yanık bir haldedir ki acziyetini, kusurunu ve zaafını itiraf etmektedir. Gece demeden gündüz demeden Hakk’ın keremine ve lütfuna muhtaçlığını beyan kılmaktadır. Allah’ına şanına olan hürmeti O’na layık nezih bir hayat sürmenin derdini gütmektedir. Allah adının hem celali isimleri hem de cemali isimleri kapsadığını dile getirmektedir. Allah’ın uluhiyetine layık bir ubudiyet çabasını gütmektedir. Allah’a olan ülfeti o kadar yüksektir ki hiçbir şey onu tatmin etmemektedir. Allah’tan kendisini hakikatten alıkoyan her türlü perdelerin sıyrılmasını istemektedir. Allah sonsuz güzeldir. O’nun güzelliğini temaşa ettikçe kulda da güzellik hasleti belirmeye başlayacaktır. Yegane sığınak, yegane barınak ve yegane güvence Allah’tır. Allah’tan gayrıya nazar edenler helak ve perişan olacaktır. O’nu özleyenler O’nun yoluna baş koyacaklardır.
