Prof. Dr. Kadir Özköse


Anadolu´yu mayalayan gönül erlerinden Abdurrahman Erzincanî


Abdurrahman Erzincanî Maverâunnehir bölgesinden Anadolu´ya hicret edip Erzincan´a yerleşen bir ailenin mensubudur. Seyyid kabul edilmekte olup Yıldırım Bayezit döneminde yaşamıştır. Medrese eğitimini Erzincan´da aldıktan sonra tasavvufa meyletmiş, Safeviyye şeyhi Alaaddin Ali´nin müridi ve halifesi olmuştur. Balaban Bey´in kızıyla evlenmiş, Kızı Necmiye Sultan´ı Şeyh Hamid-i Veli ile evlendirmiştir.

Amasya, Tokat, Çankırı ve Kastamonu çevresinde irşat faaliyetlerini sürdüren Şeyh Abdurrahman Erzincanî, Timur´un Anadolu´yu istila etmesi üzerine Memluklu Devletine bağlı bulunan Gerimter (Balaban)´e yerleşmiştir. İlmi, irfanı ve kerametleriyle tanınan Abdurrahman Erzincanî´nin manevî nüfuzu belirginleşmiş, Bizans halklarıyla temas kurmuş, tebliğ faaliyetlerini sürdürmüş ve Ayasofya´da Hıristiyan din adamlarıyla inanç tartışmalarına girişmiş, tevhidin meşalesini taşımaya çalışmıştır. Abdurrahman Erzincanî´nin türbesi Darende´nin Gerimter (Balaban) köyünde kendi adına 1568 yılında yaptırılan camiin bitişiğindedir. Cami ve türbesi, Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi tarafından kurulan bir dernek vasıtasıyla yenilenmiştir. Projesi, 1961 yılında Şerif Ali Akkurt´a çizdirilerek yapımına başlanmış, 1975 yılında tamamlanarak ibadete açılmıştır. Yine son yıllarda Es-Seyyid Osman Hulûsi Efendi Vakfı kanalıyla çatısı bakırla kaplanarak 1994 yılında yenileme işlemi tamamlanmıştır. 

Cami, türbe, kütüphane ve meşrutadan meydana gelen küçük külliye, çadır şeklindeki mescidi, mızrak ucu şeklindeki minaresi ve diğer yapılarıyla modern mimari anlayışla inşa edilmiş bir eserdir. Abdurrahman Erzincanî bölgede güçlü tesir halkası oluşturmuştur. Erzincânî´nin etki sahası sadece Darende ile sınırlı kalmamış Adıyaman, Antep, Besni, Elbistan, Maraş ve Malatya gibi bölge kentlerinde de saygınlığı derinden hissedilmiştir. Öyle ki bölgede kendi adına cami, mescit ve zaviye gibi vakıf eserleri tesisi edilmiştir. Abdurrahman Erzincânî´nin torunları vergiden muaf tutulmuş, kendisi kadar nesline de saygıda kusur edilmemiştir.

Abdurrahman Erzincânî´nin nesli de kendisi gibi ilim ve irfan yolunun öncüleri olmuştur. Tarikat-ı Muhammediye adlı meşhur eseri 1133/1721´de istinsah ederek çoğaltmış olan Seyyid Abdüsselâm, Şems-i Sivâsî´nin Menâkıb- ı Cihâr Yâr-i Güzîn adlı eserini 1258/1842 tarihinde tercüme eden Hasan Efendi, Musul, Kastamonu ve Adana valiliklerinde bulunan Darendeli Mustafa Faik Paşa (ö. 1315/1897), kadılık vazifesini deruhte eden Mustafa Efendi ve Dikişçi Muhammed Efendi, Yemen, Şam,

Ardos, Harput, Sivas, Ankara, Medine, Halep kadılıklarında bulunan Hasan Sıtkı Efendi (ö.1315/1897-98) ile oğulları Abdurrahman Zahid Efendi, Mehmet Kâzım Efendi ve Mehmet Haşim Efendi Abdurrahman Erzincânî´nin soyundan gelen seçkin simalardan birkaçıdır.

 

 

Prof Kadir Özköse